Dünyanın En Ünlü Hisse Senedi Balonlarından; Güney Denizi Balonu
İngilizce adı The South Sea Company olan Güney Denizi Şirketi, hisseleri üzerine yapılan spekülasyon sonrası tarihin en büyük balonlarından birine dönüştü.
Güney Denizi Şirketi, 1711 yılında ünlü Oxford Kontu Harley tarafından kuruldu. Şirketin kuruluş amacı ordunun ve donanmasının borçları ile hükümetin borçlarını ödemekti. İngiliz Hükümeti tarafından Güney denizlerindeki tüm ticaretin tekeli bu şirkete verildi. Arkasına devlet desteğini almış olan bu anonim şirket; Güney Denizi Kumpanyası, Güney Amerika’ya gidecek Peru ve Meksika’nın değerli gümüş madenleri getirecekti. Güney Amerika’dan getirilecek olan altın ve gümüşlerle hisseyi alan herkes kısa sürede çok güzel kazanç elde edeceğini düşünüyordu. Düşünüldüğü herkes için çok karlı bir durumdu. Herkes çok kazanacağız mantığıyla bu şirketin hisseleri alıyordu. Güney Denizi Kumpanyası’nın hisseleri çok rağbet gördü.
O dönemlerde Amerika, İspanya sömürgesindeydi ve İspanya Kralının Güney Denizi Şirketi’ne serbest ticaret hakkı vermeye hiçte niyeti yoktu. Hükümet piyasaya devamlı olumlu haberler pompalıyordu. Bu durum sonrası hisse senetleri devamlı kısa sürede ciddi artışlara neden oldu. Balon iyice şişmişti. Bu balonun şişmesi ve patlaması aynı yıl içinde oldu. 1720 yılına gelindiğinde artık çok farklı süreç başladı. 1720’li yıllarda Güney Denizi Şirketi artık patlamak üzere bir finansal balona dönüştü. Şirket hisseleri o kadar çok yükseldi ki Güney Denizi Balonu olarak bilinen ekonomik balona sebep oldu.
Güney Denizi Şirketi’nin hisseleri 1720 yılının Ocak ayında 128 pounddan, aynı yılın Ağustos ayında 1000 pounda kadar yükseldi. En yüksek seviyesine ulaştı. Balon patlayınca Güney Denizi Şirketi’nin hisseleri aynı yıl bitmeden 100 pounda kadar geriledi.
Çılgınlık her kesimden insanı sarmıştı. Hisse satın almak için sıraya giriliyordu. Aşırı talepler sonucu hisse değerinin çok üzerinde fiyatlara alıcı buluyordu. Kısa sürede hisse fiyatları çok hızlı bir şekilde yükseliyordu. Bu dönemde bu durumu fırsata çevirmek isteyen birçok düzenbaz buna benzer birçok şirket kurdu. Öyle ki bazı fırsatçılar şirketi kuruyor hisselerini sattıktan sonra hemen ülkeyi terk ediyorlardı. Yatırım konusuyla ismiyle çok tuhaf şirketler vardı. İnsanlar biraz sağlıklı düşünse bazı zaten şirketlerin projelerinden veya şirketinin isminden bile bunun bir balon şirket olduğunu anlardı.Fakat para kazanma hırsı insanları adeta kör etmişti. O dönem kurulan şirketlerden biri de “Kimsenin bilmediği bir işi yapan ancak büyük avantajlar sağlayacak bir şirket”. Bu şirketin ismi bile çılgınlığın boyutunu anlamak için yeterli. Bu türden şirketlere, daha sonra hayal edilebilecekleri en uygunu olan Balonlar lakabı takıldı. Halklar mutluluğu çoğu zaman taktıkları bu lakaplarda bulurlar.
Güney Denizi Şirketi balonu patlayınca bu balon yüzünden zarar eden hisse sahipleri çok öfkelendi. Halk öylesine öfkeliydi bu halkı zarara uğratanlardan hesap sorulmasını istiyordu. Bunun üzerine bir komite kuruldu. Komite bu balona sebep olan ve haksız kazanç sağlayan insanlar hakkında soruşturma başlattı. Birçok tutuklamalar oldu.
Güney Denizi Şirketi balonu patladığında şirketin hissesini alan halk çok ciddi zararlar etti. Bu balonlaşmış şirket yüzünden batanlar, sıfırı tüketenler olmuştu. Dünyaca ünlü İngiliz bilim adamı Isaac Newton’da çok ciddi zarar edenler arasındaydı. Newton bu balondan sonra bir servet kaybetti. Güney Denizi Şirketi Balonun patlaması sonucu hisseleri değer kaybettiğinde sonra şu ünlü sözü söyledi; “Yıldızların hareketlerini hesaplayabilirim ama insanların deliliğinin nereye gideceğini asla.”
Kaynaklar: Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı, Karışıklığın Karmaşası- Charles Mackay, Joseph De La Vega
https://tr.wikiquote.org/wiki/Isaac_Newton
Bir cevap yazın