Mississippi Balonu Nedir?

Mississippi Balonu Krizi Nedir? Mississippi Balonu Hakkında Bilgiler.

Mississippi Projesi; Dünya tarihinin en büyük ekonomik balonlardan biridir. Bu ekonomik çöküşe yol açan ise İskoçyalı ekonomist John Law sebep olmuştur. John Law tarafından kurulan Mississippi şirketi yüzünden tarihin gördüğü en büyük manipülasyon işlemlerinden biri meydana gelmiştir.

Öncelikle bu büyük ekonomik çöküntüye sebep olan Mississippi şirketinin kurucusu John Law’u kısaca tanıyalım.

John Law’u 21 Nisan 1671 tarihinde İskoçya’nın başkenti Edinburgh’da doğdu. John Law kimilerine göre dahi, kimilerine göre sahtekar, kimilerine göre ise deli biriydi.

Zengin bir ailenin oğlu olan Law, ailesinden kalan mirasla gençliğinde zengin bir yaşam sürmeye başladı. 1688 yılında İngiltere’de yerleşti. Kumar düşkünlüğü, zevk ve sefa dolu hayattan sonra servetinin çoğunu kaybetti. Bir aşk ilişkisi yüzünden düelloya davet edildi ve düelloda öldürdüğü diğer aşık yüzünden ölüm cezasına çarptırıldı fakat bir yolunu bulup hapisten kaçtı. Hapisten kaçtıktan sonra 3 yıl çeşitli ülkelerde seyahat etti. Bazılarına göre çok mantıklı bazılarına göre ise çılgın projeleri vardı. Finans üzerine kafa yormuş parasının büyük miktarını kaybetmiş bu adam birçok Avrupa ülkesini gezdi. Land Bank dediği bir tür gayrimenkul bankası olan bir projesini hayata geçirmek için ülke ülke gezdi.

Büyük çılgınlığın başladığı ve sonunda ülkeyi kaosa götürecek birçok kişinin fakirleşmesine sebep olan yere yani Fransa’ya gelir. Fransa Kralı XIV. Louis’e finansla ilgili projelerini anlatır fakat rağbet görmez. 14. Louis’in ölümünden sonra tahta ise tahtın varisi olan 17 yaşındaki genç biri ve deneyimsiz XV. Louis oturur. Orleans Dükü, Kral naibi olarak hükümeti yönetir. Law’un Orleans Dükü ile arası çok iyidir. Orleans Dükü, Law’un finans projelerinden etkilenir. Law, finans projelerini Orleans Dükü sayesinde Fransa’da hayata geçirmeye başlar.

Mississippi Şirketi Kuruldu

Law, dük sayesinde Mississippi şirketini kurdu. Şirketinin ismi de Mississippi ırmağı ile batı yakasındaki Amerika’nın Louisiana eyaletinde ticaret imtiyazı bir şirket kurulmasından geliyor. 1717 yılında kurulan şirket, tek vergi toplayan ve tek para basan bir kurum oldu. Mississippi şirketini, Amerika’nın kıymetli madenleri sayesinde çok büyük karlar edileceği düşünülerek kuruldu. Şirketinin hisse senedi ilk piyasaya çıkınca büyük bir talep gördü. John Law Fransa’nın finans bakanlığı seviyesine kadar yükseldi.

Halk artık zengin olacağı hayali ile hisselere o kadar çok talep gösteriyordu ki artık bu çılgınlık boyutuna ulaşmıştı. Piyasaya devamlı yeni hisseler çıkarılıyor ve kısa sürede bu hisseler büyük taleple karşılanıyordu. Fransa ulusu saran bir spekülasyon başlamıştı. Bunun sonunun iyi bitmeyeceğini gören çok az kişi vardı ve bunları söyleyip uyaranları da kimse dinlemiyordu. Herkesi para hırsı bürümüştü ve hisse senetlerinin fiyatları giderek uçuyordu. Herkes hisse alım satımı ile uğraşır olmuştu. Hisse almak için bekleyen halk uzun kuyruklar oluşturuyor günlerce hisse almak için sıra bekliyorlardı. Tabi her ekonomik balonun sönmesi gibi bu ekonomik balonundan sönmesinin sonu gelmeye başladı.

Mississippi Balonu

1720 yılına kadar her şey yolunda gidiyor gözüküyordu. Fakat geçen her gün balon daha da büyüyordu ve daha çok insanı mağdur edecek duruma geliyordu. Broker’lar artık bunun artık sürdürülemez olduğunu görünce satışa geçmeye başladılar. Gizlice tahvilleri satıyorlardı. Büyük miktarlarda satış yapıp para ile yurt dışına kaçıyorlardı. Kıymetli maden, çok pahalı mücevherler satın alarak gizlice ülke dışına çıkarıyorlardı. Bu balon patlamadan ortadan kaybolmayı istiyorlardı.

Kağıtlar yavaş yavaş itibar kaybetmeye başlayınca bu süreç daha da hızlanmaya başladı. Hala hisselerin değer kazanacağını düşünenler olsa da bunlar farkından olmadan daha çok zarara doğru yol alıyorlardı. Law ve Kral naibi Orleans Dükü, çeşitli önlemler almaya başlasa da birçok kararname çıksa da çöküşü durduramıyorlardı. Halk öfkeliydi bu duruma sebep olanların cezalandırılmasını istiyordu. Law kurtarıcı olan gören halk artık Law’un en büyük ceza almasını istiyordu. Law Orleans Dükü sayesinde ülkeyi terk etti.  Ülkeyi terk ettiğinde zengin biri olarak terk etmedi. Bu durumdan yola çıkarak Law’un bir sahtekar olmadığını sadece yaptığı hatalar yüzünden sonucun bu duruma geldiğini savunanlar bulunmaktadır.

Olan ise Fransa halkına oldu çok az kişi hariç neredeyse bir ulus fakirleşti. Kısa yoldan zengin olalım derken, büyük umutlar bağlayanlar derken halk elindeki avucundakini kaybetti.